Η συστηματική σύληση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της χερσονήσου της Καρπασίας συνεχίστηκε και μετά τα γεγονότα του 1974. Τρανταχτό παράδειγμα των καταστροφών, η αφαίρεση και εξαγωγή των γνωστών εντοίχιων ψηφιδωτών από την εκκλησία της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.
Η εκκλησία ανήκει στον τύπο της βασιλικής με τρούλο. Ο τυφλός τρούλος (φουρνικό) βρίσκεται πάνω από το βήμα. Η αψίδα του ναού είναι το μόνο τμήμα που σώζεται από την ξυλόστεγη βασιλική του 5ου αι. Η παλαιότερη αυτή βασιλική καταστράφηκε τον 7ο αι. κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδρομών. Ο ναός ξανακτίστηκε πρώτα ως ξυλόστεγος και έπειτα ως καμαροσκεπής. Σε μεταγενέστερο στάδιο προστέθηκε στο κτίσμα ασπιδόμορφος τρούλος πάνω από το ιερό βήμα και κατά το 12ο αι. προστέθηκε τρούλος στο κεντρικό κλίτος.
Η αψίδα της εκκλησίας, η οποία χρονολογείται στη Μέση Βυζαντινή περίοδο, ήταν διακοσμημένη με ψηφιδωτά που χρονολογούνται στον 6ο αι μ.Χ. και αποτελούν πολύ σημαντικά έργα τέχνης και από τα λιγοστά εναπομείναντα Πρωτοχριστιανικά ψηφιδωτά παγκοσμίως. Από εικονογραφική άποψη τα ψηφιδωτά στο ναό της Παναγίας της Κανακαριάς αποτελούν μοναδικά έργα τέχνης. Εικονίζεται η Θεοτόκος περιβαλλόμενη από φωτεινή δόξα, στοιχείο το οποίο συνήθως περιβάλλει τον Χρίστο στις σκηνές της Μεταμόρφωσης και της Ανάληψης.
Το 1979 η εκκλησία συλήθηκε και το Τμήμα Αρχαιοτήτων πληροφορήθηκε ότι τα ψηφιδωτά της εκκλησίας είχαν αφαιρεθεί. Η καταστροφή αυτή καταγγέλθηκε στην UNESCO, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), στο Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Χώρων (ICOMOS) και στη Europa Nostra, αλλά και σε καθηγητές Βυζαντινής τέχνης παγκοσμίως.
Το 1983 επιστράφηκαν, μέσω Γερμανίας και με τη μεσολάβηση εμπόρου τέχνης στο Λονδίνο, τα κλεμμένα μετάλλια με τις μορφές των αποστόλων Λουκά και Βαρθολομαίου που αφαιρέθηκαν από την αψίδα της εκκλησίας.
Το 1988 εντοπίστηκαν τέσσερα τμήματα των ψηφιδωτών στην Ινδιανάπολη των Η.Π.Α, στην κατοχή της εμπόρου έργων τέχνης Peg Goldberg η οποία διατηρούσε γκαλερί. Η Peg Goldberg κατείχε παράνομα τα εξής τμήματα:
1. Το άνω τμήμα του στήθους του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
2. Το άνω τμήμα της παράστασης της Θεοτόκου και του Χριστού.
3. Τα μετάλλια που εικονίζουν τους απόστολους Ματθαίο και Ιάκωβο.
Η Κυπριακή Κυβέρνηση μαζί με την Εκκλησία της Κύπρου, ξεκίνησαν αμέσως δικαστικό αγώνα εναντίον της κ. Goldberg. Το δικαστήριο της Ινδιανάπολης και το Εφετείο στο Σικάγο πήραν την απόφαση όπως τα τέσσερα ψηφιδωτά επιστραφούν στο νόμιμο ιδιοκτήτη τους, δηλαδή στην Εκκλησία της Κύπρου. Τα ψηφιδωτά επιστράφηκαν το 1991 και σήμερα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ στη Λευκωσία.
Το Σεπτέμβριο του 1997 βρέθηκε και αποκτήθηκε το μετάλλιο με τη μορφή του αποστόλου Θαδδαίου και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους βρέθηκε στην κατοχή του αρχαιοκάπηλου Aydin Dikmen από τη γερμανική αστυνομία το μετάλλιο με τη μορφή του αποστόλου Θωμά. Ένα μήνα μετά βρέθηκε και το δεξί χέρι του αρχαγγέλου Γαβριήλ και το αριστερό χέρι της Παναγίας.
Πηγή:
http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/0/AC88DB54A8592DABC2257273003AC138?OpenDocument